Xây trụ sở chính phủ tặng các nước châu Phi: Trung Quốc thật sự hào phóng?

Mới đây nhất, Thư ký Bộ Ngoại giao Kenya Macharia Kamau cho biết Trung Quốc đã cam kết chi trả chi phí xây dựng trụ sở của bộ này. 

Hồi tháng 1, Trung Quốc đưa ra lời hứa tương tự với Congo. 

Ở Ethiopia, trụ sở Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) châu Phi trị giá 80 triệu USD do Trung Quốc tài trợ đang được xây dựng. 

"Chúng tôi đặc biệt biết ơn chính phủ Trung Quốc đã tài trợ hào phóng cho việc xây dựng trụ sở mới của Bộ Ngoại giao", ông Kamau nói trong sự kiện được tổ chức ở Nairobi hôm 13/5. 

Tại sự kiện này, Trung Quốc tặng hai chiếc xe buýt cho Bộ Ngoại giao Kenya. 

Theo SCMP, hỗ trợ xây dựng các công trình quan trọng tại các quốc gia châu Phi thông qua các khoản tài trợ hoặc cho vay không lãi suất là một trong những chiến lược ngoại giao quan trọng của Bắc Kinh tại lục địa đen. 

Lina Benabdalla - trợ lý giáo sư về chính trị và các vấn đề quốc tế tại Đại học Wake Forest ở Bắc Carolina (Mỹ) cho biết, tòa nhà mới của Bộ Ngoại giao Kenya sẽ là một lời nhắc nhở mang tính biểu tượng về mối quan hệ chặt chẽ giữa hai nước.

Trung Quốc đang tài trợ các tòa nhà như vậy ở khắp châu Phi. Tại Zimbabwe, Bắc Kinh xây dựng tòa nhà quốc hội 6 tầng trị giá 140 triệu USD. 

Năm 2020, chính phủ Zambia thông báo Trung Quốc đồng ý tài trợ cho công trình xây dựng trung tâm hội nghị quốc tế mới sẽ được sử dụng để tổ chức Hội nghị thượng đỉnh các nguyên thủ Liên minh châu Phi (AU) vào năm 2022.

Trong khi đó, dự án xây dựng trụ sở mới của CDC Châu Phi ở Addis Ababa đã bắt đầu khởi động bất chấp sự phản đối của Mỹ. 

Một quan chức Mỹ cảnh báo công trình này sẽ được sử dụng để do thám "dữ liệu gene của châu Phi". Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi cáo buộc trên là "nực cười".

Cũng có những cáo buộc nói Bắc Kinh nghe trộm Bắc Kinh cài cắm máy nghe lén tại trụ sở mà nước này xây cho AU vào năm 2012. Như thường lệ, Trung Quốc gọi các tuyên bố này là phi lý và vô căn cứ. 

Yun Sun, giám đốc chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson ở Washington nhận định việc xây dựng các công trình sẽ bị phản đối nếu nó cho thấy ảnh hưởng của Trung Quốc. 

"Nhưng trừ khi việc xây dựng tòa nhà này liên quan trực tiếp đến một thỏa thuận cụ thể mà Trung Quốc được coi là có lợi, chúng tôi không thể nói các công trình đó vi phạm các quy tắc xung đột lợi ích", ông Yun cho hay. 

Ông Benabdallah lưu ý, những món quà như trụ sở của EU ở một mức độ nào đó cho thấy những lời chỉ trích về sự can dự của Trung Quốc ở châu Phi đang bị gạt sang một bên. Các nhà lãnh đạo châu Phi không hề né tránh các thỏa thuận với Trung Quốc bất chấp áp lực từ các chính phủ khác. 

Theo Benabdallah, có hai vấn đề đáng lo ngại về các tòa nhà chính phủ mà Trung Quốc xây dựng. Một là nghe trộm, hai là các quốc gia châu Phi sẽ trả ơn Trung Quốc thế nào. 

“Ở đây, giả định là họ sẽ nhượng bộ một cái gì đó cho Trung Quốc để đổi lấy món quà này, có thể là một cuộc bỏ phiếu, thỏa thuận có lợi cho Trung Quốc hoặc những nhượng bộ lớn hơn. Chúng tôi không có bằng chứng để chứng minh những suy đoán này", Benabdallah nói. 

David Shinn, giáo sư tại Trường Quan hệ Quốc tế Elliott của Đại học George Washington, cho biết các cơ sở được Trung Quốc xây dựng theo hợp đồng và đôi khi Bắc Kinh tài trợ hoàn toàn. 

Shinn dẫn ra việc xây dựng trụ sở các bộ ngoại giao được Trung Quốc xem như một món quà tặng Mozambique, Sierra Leone và Uganda. Ông tin rằng các tòa nhà được xây dựng miễn phí này chắc chắn sẽ tạo ra xung đột lợi ích và làm dấy lên lo ngại nghe lén.

"Bất cứ cấu trúc nhạy cảm nào, như phủ tổng thống hoặc trụ sở bộ ngoại giao được bất cứ chính phủ nước ngoài nào xây dựng cũng đặt ra câu hỏi về thiết bị nghe lén", ông này cho hay.