Trung Quốc đình chỉ đối thoại kinh tế với Australia: Chỉ là bước đi biểu tượng?

Đây được coi là động thái chính thức đầu tiên nhằm đóng băng cơ chế ngoại giao trong bối cảnh quan hệ giữa hai nước đang leo thang căng thẳng.

Động thái mang tính biểu tượng

Trong tuyên bố đưa ra, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc cho biết thỏa thuận giữa hai nước đã được rút do “thái độ hiện tại" của chính phủ Australia.

Theo giới phân tích, quyết định của Ủy ban này nhiều khả năng nhằm đáp trả việc Canberra hủy bỏ 2 thỏa thuận mà bang Victoria ký kết với Trung Quốc liên quan đến Sáng kiến Vành đai - Con đường, và đe dọa rút lại hợp đồng cho thuê cảng Darwin.

Phản ứng trước quyết định của Trung Quốc, Bộ trưởng Thương mại Australia cho biết, đây là “điều đáng thất vọng”, song ông nói thêm, Canberra vẫn để ngỏ cánh cửa đối thoại.

James Laurenceson, Giám đốc Viện Quan hệ Trung Quốc-Australia nhận xét, động thái của Bắc Kinh được xem như sự đóng băng về mặt ngoại giao.

“Từ trước đến nay, cả Canberra và Bắc Kinh đều nói rằng các cuộc tiếp xúc cấp thấp hơn giữa hai bên vẫn diễn ra bình thường. Nhưng hiện tại, chúng ta đang chứng kiến sự hợp tác và đối thoại gần như bị gián đoạn”.

Trước đó, Bắc Kinh đã dừng các cuộc tiếp xúc cấp cao giữa hai nước một cách không chính thức.

Một số ý kiến cho rằng, quyết định của Trung Quốc nhiều khả năng sẽ gây ra ít ảnh hưởng thực tiễn đối với Australia. Đối thoại Kinh tế Chiến lược Trung Quốc – Australia được tổ chức lần gần đây nhất là vào năm 2017.

Kể từ thời điểm đó, quan hệ giữa hai nước đã xấu đi nghiêm trọng, thậm chí rơi xuống mức thấp nhất vào năm 2020 khi Australia kêu gọi mở một cuộc điều tra quốc tế về dịch bệnh COVID-19. Trung Quốc đã đáp trả bằng việc áp thuế đối với các mặt hàng xuất khẩu của Australia,  tạm dừng các cuộc tiếp xúc cấp bộ trưởng giữa hai nước.

Nhà phân tích Jeffrey Wilson, người đứng đầu trung tâm nghiên cứu chính sách Perth USAsia Centre, cho rằng quyết định đình chỉ của Bắc Kinh là "hành động mang tính biểu tượng thuần túy" và "không có ảnh hưởng thực chất".

“Đối thoại Kinh tế Chiến lược Trung Quốc – Australia đã bị trì hoãn trong gần 4 năm qua, chưa kể đến thực tế là các cuộc tiếp xúc chính thức cấp cao đã bị phía Trung Quốc đình chỉ hoàn toàn kể từ tháng 4/2020. Đây là hành động mang tính biểu tượng, phản ánh nhu cầu của Trung Quốc về một hình thức đáp trả theo kiểu 'ăn miếng trả miếng' đối với Australia. Cụ thể đó là hành động trả đũa việc Australia hủy bỏ 2 biên bản ghi nhớ mà bang Victoria ký kết với Trung Quốc liên quan đến Sáng kiến Vành đai - Con đường và thông báo xem xét lại hợp đồng thuê cảng Darwin", ông Wilson nói.

Cạn kiệt lựa chọn đối phó

Theo chuyên gia Jeffrey Wilson, quyết định đình chỉ vô thời hạn mọi hoạt động trong khuôn khổ thỏa thuận Đối thoại Kinh tế Chiến lược cho thấy, Trung Quốc đang cạn kiệt các biện pháp để đối phó với Australia.

Ông Jeffrey Wilson nhận định: “Trung Quốc đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các nhà xuất khẩu lớn của Australia, khiến các thỏa thuận đầu tư song phương bị sụp đổ và các cuộc thảo luận liên chính phủ bị hủy bỏ. Với việc tung ra cú đòn mạnh nhất vào năm 2020, Trung Quốc hiện giờ không còn một đòn bẩy thực chất nào đối với Australia và buộc phải sử dụng đến các hành động mang tính biểu tượng một cách vô nghĩa”.

Giáo sư kinh tế Heling Shi thuộc Đại học Monash cũng đánh giá thấp ảnh hưởng về kinh tế từ quyết định nói trên của Trung Quốc đối với Australia. "Tôi nghĩ Trung Quốc vẫn cần quặng sắt của Australia. Nền kinh tế Trung Quốc đang phục hồi, và ở một mức độ rất lớn, Trung Quốc vẫn phụ thuộc vào quặng sắt từ Australia, vì vậy các hoạt động hợp tác kinh tế sẽ không chấm dứt”.

Theo ông Heling Shi, Đối thoại Kinh tế Chiến lược Trung Quốc – Australia được xây dựng nhằm thảo luận về các chính sách hợp tác kinh tế vĩ mô và chiến lược giữa hai nước, nhưng nó không bao hàm tất cả các sự kiện về kinh tế và thương mại mà hai bên tổ chức. Hơn nữa, cụm từ “đình chỉ vô thời hạn” cũng rất “linh hoạt”, theo nhận xét của chuyên gia này.

“'Đình chỉ vô thời hạn' là một thuật ngữ linh hoạt. Theo quan điểm của Trung Quốc, quyết định này có thể được điều chỉnh phụ thuộc vào các hành động kế tiếp của Australia. Nếu chính phủ Australia thay đổi chính sách của nước này thì Đối thoại có thể được khôi phục ngay lập tức”, ông Heling Shi nói.

Trong khi đó, Hội đồng Kinh doanh Trung Quốc - Australia (ACBC) cảnh báo, quyết định của Trung Quốc có thể gây tổn hại đến thương mại giữa hai nước, đồng thời cho rằng quan hệ song phương đang rơi xuống “một mức thấp mới”.

Trong một tuyên bố ACBC nêu rõ: “Một số nhà bình luận đang đánh giá quyết định của Bắc Kinh phần lớn mang tính biểu tượng và ít gây tác động về mặt thương mại, nhưng điều này không chính xác. Doanh nghiệp và người tiêu dùng Trung Quốc luôn lắng nghe các quyết sách của chính phủ. Hơn nữa, mọi chỉ dấu đều cho thấy Bắc Kinh đang đối mặt với tình trạng khó khăn trong quan hệ với Australia. Theo thời gian, các doanh nghiệp và người tiêu Trung Quốc có thể tìm kiếm các nguồn cung khác”.