Sự thật nào đằng sau 'vụ thảm sát Bucha' tại Ukraine?

Những người nằm trên đường ở thành phố Bucha, Ukraine, hai tay bị trói phía sau và có vết đạn bắn trên đầu, xuất hiện trong hình ảnh gây sốc mà cơ quan chức năng Ukraine công bố cuối tuần qua. Kiev không chần chừ cáo buộc đây là hành động “thảm sát” của Moskva.

Trong khi đó, Phó Thị trưởng Bucha, Taras Shapravskyi nói họ tìm được thi thể của khoảng 50 dân thường sau khi quân đội Nga rút khỏi thành phố. Con số này về sau tăng lên 410. Hàng loạt hãng tin tức đưa tin về vụ việc, nhưng chưa ai có thể xác nhận người đứng sau. 

Diễn biến ở Bucha có thể đưa xung đột vào thời điểm bước ngoặt.

Chuyện gì đã xảy ra?

Truyền thông phương Tây mô tả lại tình hình ở thành phố Bucha, nơi sinh sống của khoảng 37.000 cư dân trước cuộc xung đột. Bucha cách Kiev khoảng 28 km về phía Tây Bắc, gần thành phố Irpin và Hostomel. 

Theo AFP, Bucha và thành phố Irpin lân cận đã chứng kiến giao tranh dữ dội ngay từ những ngày đầu của cuộc chiến. Quân đội Nga được cho là muốn kiểm soát khu vực này vì đây là một trong những cửa ngõ vào Kiev.

Đến ngày thứ 3 của chiến dịch quân sự, Nga đã kiểm soát Bucha. Trong vòng hơn một tháng sau đó thành phố bị phong tỏa không thể tiếp cận.

Theo quan sát của phóng viên AFP, các tòa nhà bị hủy hoại bởi dấu vết pháo kích. Xe cộ tan nát, trên đường đầy mảnh vụn và đường dây điện bị sập. Họ nhìn thấy thi thể của ít nhất 22 người trong trang phục dân thường trên một tuyến phố, một người nằm gần xe đạp, một người khác bị trói tay phía sau, một người nằm gần nhà ga, có chăn phủ bên trên. Hai người trong số này có vết thương lớn trên đầu, tình trạng thi thể cho thấy họ đã ở đây trong vài ngày.

Các phóng viên Reuters cũng nhìn thấy những thi thể trong tình trạng tương tự, tuy nhiên cả hai hãng tin đều không xác định được nguyên nhân cái chết cũng như tính xác thực trong các cáo buộc.

Ukraine tuyên bố tái kiểm soát Bucha hôm 2/4. Đến 3/4, các nhà chức trách nước này cáo buộc quân đội Nga thực hiện cuộc "thảm sát".

Nga rời đi từ 4 ngày trước

Hôm 3/4, Nga bác bỏ cáo buộc của Kiev về việc sát hại thường dân ở thị trấn Bucha, mô tả các đoạn phim và ảnh chụp thi thể là một "sự khiêu khích" và "màn trình diễn dàn dựng”.

Hình ảnh các thi thể bị trói tay, có vết thương do đạn bắn ở cự li gần nằm rải rác tại khu vực được công bố. Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng Nga nói, tất cả các đơn vị quân đội Nga đã rời Bucha vào ngày 30/3, và việc rút quân này được Thị trưởng thành phố Anatoly Fedoruk xác nhận. Trước đó khi Nga còn kiểm soát, thường dân có thể tự do di chuyển xung quanh thị trấn hoặc sơ tán.

Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Nga Konashenkov lập luận rằng nếu những vụ giết hại dân thường diễn ra như các cáo buộc, thì ông Fedoruk đã đề cập đến điều này khi tuyên bố không còn quân Nga ở Bucha.

Ông Konashenkov nói đoạn phim xuất hiện 4 ngày sau đó bên cạnh sự xuất hiện của lực lượng an ninh Ukraine và các phóng viên. Ông đặt câu hỏi về tình trạng của các thi thể, khẳng định rằng những thi thể này không có dấu hiệu phân hủy trong 4 ngày.

Phát biểu với báo giới, phát ngôn viên điện Kremlin Dmitry Peskov nói các dữ kiện và trình tự thời gian của các sự kiện ở Bucha không phù hợp với những gì Ukraine tuyên bố.

Ông nói “các chuyên gia Nga tại Bộ Quốc phòng đã xác định được các dấu hiệu của video giả và nhiều hình thức giả mạo khác nhau” trong vụ việc, nhưng không tiết lộ thêm. “Chúng tôi yêu cầu các nhà lãnh đạo quốc tế không vội vàng đưa ra những cáo buộc và ít nhất hãy lắng nghe những lập luận của chúng tôi", người phát ngôn nhận định. 

Sau khi thông báo vào hôm 29/3 rằng “về cơ bản” sẽ giảm quy mô hoạt động quân sự gần thủ đô Ukraine và một thành phố phía Bắc, nhằm tăng cường lòng tin và thể hiện một hành động thiện chí, Nga rút quân khỏi khu vực Kiev và Chernihiv. Ukraine lần đầu tiên tuyên bố kiểm soát lại Kiev. 

Moskva cũng nói rằng họ dự định tập trung vào miền Đông Ukraine.

Quan chức khu vực phía Đông Donetsk cho biết các cuộc pháo kích tiếp tục diễn ra suốt ngày đêm. Tại Kharkov, thành phố lớn thứ hai Ukraine, văn phòng công tố khu vực nói 7 người đã thiệt mạng do pháo kích. 

Các tên lửa tấn công gần cảng phía Nam Odesa, đã phá hủy một nhà máy lọc dầu do quân đội Ukraine sử dụng. Hội đồng thành phố Odesa nói thêm rằng "các cơ sở hạ tầng quan trọng" đã bị ảnh hưởng.

Phản ứng của phương Tây

Moskva và Kiev nhiều lần cáo buộc lẫn nhau gây thương vong cho dân thường từ khi chiến sự bắt đầu, song vụ việc Bucha đặc biệt căng thẳng. Các nhà chức trách Ukraine cho biết đang điều tra khả năng có tội ác chiến tranh, trong khi các nhà lãnh đạo phương Tây phẫn nộ.

Nga đã yêu cầu Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc triệu tập để thảo luận về điều mà Moskva gọi là "sự khiêu khích của những người cực đoan Ukraine" ở Bucha, nhưng nỗ lực đầu tiên của họ để sắp xếp một cuộc họp như vậy không thành công.

Sự việc làm dấy lên làn sóng chỉ trích ở Ukraine và nước ngoài, làm tăng khả năng phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt bổ sung với Nga. Trước đó, các quốc gia phương Tây đã tìm cách cô lập Nga về mặt kinh tế sau khi Moskva bắt đầu “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine.

"Vụ thảm sát ở Bucha là có chủ ý", Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba cáo buộc. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken mô tả những hình ảnh này là "một cú đấm vào bụng”, trong khi Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres kêu gọi một cuộc điều tra độc lập.

Bộ trưởng Kubela kêu gọi Tòa án Hình sự Quốc tế thu thập bằng chứng về cái mà ông gọi là tội ác chiến tranh của Nga, trong khi ngoại trưởng Pháp và Anh cho biết các nước này sẽ hỗ trợ cuộc điều tra.

Thủ tướng Anh Boris Johnson nói sẽ tăng cường các biện pháp trừng phạt Nga, đồng thời hỗ trợ quân sự và nhân đạo cho Ukraine. Thủ tướng Đức Olaf Scholz cho biết các đồng minh phương Tây sẽ thảo luận về các biện pháp trừng phạt bổ sung trong những ngày tới.

Trong diễn biến mới nhất, Đức quyết định trục xuất 40 nhân viên đại sứ quán Nga. 

Nguy cơ với các cuộc đàm phán?

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Dmitry Peskov từ chối bình luận về việc vụ việc Bucha có ảnh hưởng đến các cuộc đàm phán hòa bình giữa Moskva và Kiev hay không.

Theo kế hoạch, các cuộc đàm phán Nga-Ukraine tiếp tục bằng hình thức trực tuyến vào ngày 4/4. Cho đến nay, cả hai bên đều ghi nhận tiến độ trong tất cả các vấn đề nhưng vẫn có ý kiến ​​khác nhau. Ukraine cho rằng các cuộc đàm phán đã có thể được tổ chức ở cấp tổng thống, trong khi trưởng đoàn đàm phán của Nga, Vladimir Medinsky, khẳng định rằng còn quá sớm để nói về cuộc gặp này trước khi hoàn tất một thỏa thuận cụ thể.

Một trong những vướng mắc chính hiện nay là tình trạng của Crimea và Donbass. Mặc dù vậy, vẫn có khả năng một cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo sẽ diễn ra.

Giám đốc Chương trình của Hội đồng Các vấn đề Quốc tế Nga (RIAC) Ivan Timofeev cho rằng các cuộc đàm phán chủ yếu phụ thuộc vào tình hình chiến đấu, và ông không loại trừ khả năng lập trường của Kiev và Moskva trở nên cứng rắn tùy thuộc vào kết quả quân sự. Trong trường hợp này, rất khó để đạt được thỏa hiệp.

Tuy nhiên, theo đánh giá của ông, Nga và Ukraine có tiềm năng xích lại gần nhau hơn trong vấn đề về vị thế trung lập và đảm bảo an ninh của Ukraine.