Lễ cúng giao thừa còn được gọi là lễ trừ tịch, tức là trừ khử ma quỷ, những điều xui xẻo, không may mắn của năm cũ để chuẩn bị đón một năm mới tốt đẹp hơn.

Theo quan niệm xưa, mỗi một năm đều có một vị thần coi việc nhân gian, hết năm thì vị này bàn giao lại cho người kế nhiệm, vì thế các gia đình thực hiện lễ cúng để tiễn quan hành khiển cũ, đoán quan hành khiển mới. 

Mâm cỗ cúng giao thừa Tết Giáp Thìn 2024 cần có những gì?

Theo phong tục của người Việt Nam từ cổ xưa, để cúng giao thừa, các gia đình thường chuẩn bị 2 mâm cỗ để đặt ở hai nơi: Bàn thờ gia tiên và ngoài trời (phía cửa chính) để cúng các vị thần. 

Mâm lễ cúng giao thừa ngoài trời 

Lễ cúng giao thừa ngoài trời nhằm tiễn vị thần cựu niên hành khiển (vị thần này chịu trách nhiệm coi sóc dân và cai quản hạ giới của năm cũ) và đón vị kim niên hành khiển (vị thần của năm mới). Có 12 vị quan hành khiển luân phiên trong 12 năm.

Mâm cỗ cúng giao thừa Tết Giáp Thìn 2024 có thể là lễ mặn hoặc chay; tùy theo điều kiện và truyền thống của mỗi gia đình mà được chuẩn bị theo cách khác nhau, tuy nhiên không thể thiếu trầu cau, hoa quả, chén nước hoặc rượu.

Cỗ mặn thường có:

• Gà trống lộc
• Bánh chưng
• Xôi gấc
• Khoanh giò lụa
• Đĩa hoa quả
• Đĩa gạo, đĩa muối
• Rượu, nước
• Hoa
• Đèn (nến)
• Hương (3 - 5 nén)
• Trầu cau

Cỗ chay thường có:

• Lon nước ngọt
• Bánh kẹo
• Xôi
• Hoa
• Đĩa trái cây
• Đèn/nến
• Trầu cau
• Hương (3 - 5 nén)
• Rượu, nước
• Đĩa muối, đĩa gạo.

Ngoài ra, trong mâm lễ cúng giao thừa, gia chủ cũng có thể chuẩn bị thêm tiền vàng mã, chiếc mũ của quan hành khiển. 

Mâm lễ cúng giao thừa trong nhà

Cúng giao thừa trong nhà là lễ cúng Thổ công, vị thần cai quản trong nhà và ông bà tổ tiên. Mâm lễ cúng giao thừa trong nhà cũng không kém phần quan trọng nhằm cầu cho gia đình năm mới mạnh khỏe, gặp nhiều điều tốt lành.

Mâm lễ cúng giao thừa trong nhà thường được chuẩn bị đầy đủ hơn và tuỳ theo từng vùng miền mà có các món khác nhau.

Mâm cỗ miền Bắc thường tính theo số bát, đĩa, gồm 4 bát 4 đĩa, nếu cỗ lớn thì 6 bát 6 đĩa hoặc 8 bát 8 đĩa. Các bát gồm móng giò hầm măng, bóng bì nấu thập cẩm, canh mọc, miến nấu lòng gà. Các đĩa thường là xôi, bánh chưng, thịt luộc, thịt đông, giò lụa, giò xào, nộm và dưa hành muối.

Mâm cỗ miền Trung thường có dưa món, giò lụa, thịt đông, gà bóp rau răm, thịt heo luộc, bát măng khô ninh, bát miến, cá chiên hay chả ram.

Mâm cỗ cúng giao thừa miền Nam đơn giản hơn. Do thời tiết miền Nam thường nắng nóng nên mâm cỗ thường ưu tiên các món nguội như canh khổ qua nhồi thịt, canh măng, thịt kho hột vịt, chả giò, củ kiệu, bánh tét...

Lưu ý, đối với gà luộc, gia chủ cần chọn gà trống mới bắt đầu tập gáy, chưa đạp mái, khỏe mạnh, mỏ vàng, mào cờ, chân gà màu vàng. 

Cúng giao thừa trong nhà hay ngoài trời trước?

Theo quan niệm người Việt, có 12 vị hành khiển và 12 phán quan (vị thần giúp việc cho các hành khiển), mỗi năm có một vị quan hành khiển đảm đương công việc cai trị hạ giới.

Thời khắc giao thừa, các vị quan hành khiển bàn giao công việc cai trị trong năm với nhau. Lúc đó, họ đi thị sát hạ giới, rất vội nên không kịp vào tận bên trong nhà, vì thế lễ cúng giao thừa thường được đặt ở ngoài trời, gần cửa chính mỗi nhà. 

Gia chủ phải thực hiện lễ cúng giao thừa ngoài trời trước nhằm "nghênh tân, tiễn cựu" tức là đón quan hành khiển mới, tiễn quan hành khiển cũ, sau đó mới làm lễ cúng giao thừa trong nhà.

Tuy nhiên, hiện nay nhiều gia đình ở chung cư, do không gian chật hẹp nên việc cúng chỉ cần tập trung ở trong nhà mà không nhất thiết phải cúng ngoài trời. Nếu các gia đình cần cúng giao thừa ngoài trời thì nên xuống dưới sân chung cư. Việc cúng ngoài trời cần khoảng không gian có trời và đất, do vậy lễ vật cần được đặt gần với mặt đất. Nếu cúng ở ban công tầng lầu chung cư thì không gian bày lễ cách quá xa mặt đất nên không phù hợp.