Quá trình tiến hành thí nghiệm tạo ra trẻ sơ sinh chỉnh sửa gene đầu tiên trên thế giới có nhiều lỗi kỹ thuật và sai lầm đạo đức, theo The Alantic.
Dưới đây là những vấn đề các nhà khoa học thế giới lo ngại, liên quan đến thí nghiệm của ông He Jiankui ở Trung Quốc sau khi ông ta tuyên bố tạo thành công 2 em bé từ chỉnh sửa gene:
Không giải quyết nhu cầu y tế
Tiến sĩ He Jiankui tập trung vào gene CCR5, là con đường để virus HIV xâm nhập vào tế bào người. Tuy nhiên, vô hiệu hóa gene này không đem lại khả năng miễn dịch hoàn toàn với HIV, vì một số chủng virus có thể xâm nhập vào tế bào qua một loại protein khác.
Ngay cả khi muốn loại bỏ gene CCR5 cũng có những loại thuốc có khả năng thực hiện việc này. Ông He chỉnh sửa gene để Lulu và Nana (tên 2 đứa trẻ chỉnh sửa gene) kháng lại một loại virus có thể tránh được bằng nhiều cách khác, nhưng lại gây ra nhiều nguy hiểm khác cho chúng.
He Jiankui tại Hội nghị Quốc tế về chỉnh sửa gene ở Hong Kong ngày 28/11. (Ảnh: RFA)
Quá trình chỉnh sửa có vấn đề
Thí nghiệm của He không được các nhà khoa học khác kiểm chứng và công bố, nhiều chi tiết không rõ ràng. Dựa trên bài thuyết trình của ông ta tại hội nghị về chỉnh sửa gene ở Hong Kong ngày 28/11, các nhà khoa học khác nhận xét He đang sử dụng phương pháp chỉnh sửa gene một cách rất nghiệp dư.
Nghi ngờ về sự chấp nhận của tình nguyện viên
He cho biết cha mẹ của đứa trẻ hiểu biết và có kiến thức về công nghệ chỉnh sửa gene. Tuy nhiên, nhiều người nghi ngờ họ "có thực sự nhận thức được thí nghiệm mà mình đồng ý tham gia hay không".
Tiến sĩ He tiếp cận các tình nguyện viên qua một hiệp hội viện trợ với mục đích "dự án phát triển vắcxin phòng bệnh". Tại hội nghị Hong Kong, He tuyên bố đã cùng một giáo sư khác tiến hành quy trình đồng thuận với họ. Thủ tục này là một kỹ năng riêng, nhưng He không được đào tạo để làm điều đó.
Thí nghiệm được thực hiện bí mật
He không thông báo về thí nghiệm với cơ quan đang làm việc là Đại học Khoa học và Công nghệ miền Nam. Ông chỉ xin nghỉ phép không lương hồi tháng 2 để thực hiện nghiên cứu trong bí mật.
He cho biết được Bệnh viện Harmonicare Thâm Quyến chấp thuận về mặt đạo đức, nhưng theo phía bệnh viện, Hội đồng Đạo đức Y khoa chưa từng thảo luận một dự án như vậy. Chữ ký trên tài liệu mà He đệ trình bị nghi ngờ là giả mạo. Trong khi đó, trang web về các nghiên cứu khác của He đều đã biến mất.
Ảnh minh họa: YT
Sắp xếp chiến dịch quảng cáo
Âm thầm tiến hành thí nghiệm nhưng He lại tham gia dịch vụ của Ryan Ferrell, nhà tư vấn PR (quan hệ công chúng). He cho dựng 5 video mô tả thí nghiệm và mục đích của mình, trong khi các chi tiết kỹ thuật thực tế chưa được công bố trong bất kỳ ấn phẩm khoa học chính thức nào.
Bỏ qua các bước kiểm tra cơ bản
He đưa vào bộ gene của hai bé Lulu và Nana ít nhất hai trong số ba đột biến để có thể thay đổi hoạt động của CCR5. Thông thường, các nhà khoa học sẽ thí nghiệm trên chuột trước, nếu cảm thấy an toàn mới thực hiện với con người. Quá trình này mất nhiều năm và ông He đã bỏ qua tất cả những điều cơ bản đó.
"He đã trắng trợn gạt bỏ tất cả các quy tắc và quy ước mà cộng đồng khoa học xây dựng lên trước khi tiếp cận bất kỳ biện pháp can thiệp nào", Leonid Kruglyak, nhà di truyền học tại Đại học California ở Los Angeles nói.
Bỏ qua các lời khuyên về đạo đức
Ông He đã nói chuyện với các nhà sinh học William Hurlbut, Đại học Stanford và Benjamin Hurlbut, Đại học Arizona, nhưng không ai biết về kế hoạch này của ông.
Ông Hurlbut dành nhiều thời gian giải thích với He về phản đối sử dụng phôi người ở Mỹ và cuộc sống con người bắt đầu từ lúc thụ thai. Bỏ qua những cuộc thảo luận đó, He vẫn tiến hành thí nghiệm.
Không thể đánh giá hiệu quả của thí nghiệm
Nhà sinh học Alta Charo, Đại học Wisconsin, Mỹ, cho rằng chúng ta không thể đánh giá về hiệu quả hay lợi ích của thí nghiệm. "Nếu đứa bé âm tính với HIV cũng không thể chứng minh nó liên quan đến chỉnh sửa gene", ông Charo nói.
Tại hội nghị Hong Kong, khi được hỏi liệu hai đứa trẻ có bị cha mẹ phân biệt đối xử vì đã được chỉnh sửa gene, He nói: "Tôi không biết phải trả lời câu hỏi này ra sao".
Ông He tỏ ra thách thức
Trong hội nghị Hong Kong, He không bày tỏ thái độ muốn dừng lại. Ông có nói lời xin lỗi, nhưng đó là lời xin lỗi cho việc để rò rỉ tin tức trước khi trình bày nó tại một sự kiện khoa học. Còn về thí nghiệm, ông nói: "Tôi cảm thấy tự hào".
Sự việc tương tự có thể dễ dàng tái diễn
Năm 2017, một nhóm nhà khoa học đã hồi sinh virus tuyệt chủng horsepox (bệnh đậu mùa ngựa). Một số nhà nghiên cứu và nhà đạo đức đã chỉ trích công việc này. Họ cho rằng tái tạo virus gây bệnh đậu mùa dễ tạo điều kiện cho mục đích khủng bố sinh học.
Những sự việc này chỉ ra một lỗ hổng của khoa học hiện đại. Các nhóm nhỏ nghiên cứu có thể đưa ra quyết định gần như đơn phương về thí nghiệm mang hậu quả lớn trên quy mô toàn cầu, còn thế giới chỉ hay tin khi sự việc đã xảy ra.
Ngày 26/11, nhà khoa học He Jiankui, Trung Quốc tuyên bố đã tạo ra hai bé gái sinh đôi được chỉnh sửa gene có khả năng miễn nhiễm với HIV. Kết quả nghiên cứu vẫn chưa được xuất bản trên tạp chí khoa học nào và gây ra phản ứng quyết liệt.
Hơn 120 nhà khoa học Trung Quốc đã ký tên vào bức thư phản đối nghiên cứu này với lý do "ảnh hưởng sâu sắc đến vấn đề đạo đức". Trung Quốc đã đình chỉ mọi dự án nghiên cứu của He và sẽ tiến hành điều tra nhà khoa học này. Hiện chưa có cơ quan nào biết chính xác He đang ở đâu.
Bình luận