Bản kiến nghị chung vừa được các tổ chức như: Trung tâm Bảo tồn Sinh vật biển và Phát triển Cộng đồng (MCD), Trung tâm Phát triển Nông thôn Bền vững (SRD), Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN), Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam (VSEA)... thống nhất và gửi lên Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công thương... với nội dung Chính phủ nên xem xét và tạm dừng việc cấp phép nhận chìm 1 triệu m3 bùn thải xuống biển Vĩnh Tân (Bình Thuận).
Video: Chuyên gia lo lắng về cấp phép nhận chìm bùn thải nhiệt điện xuống biển Vĩnh Tân
Bản kiến nghị nêu rõ: Quyết định cho phép nhận chìm 918.533 m3 vật chất nạo vét của nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 1 xuống biển Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận theo Giấy phép số 1517/GP-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường là một vấn đề thời sự nóng thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân và báo chí.
Nhiều nhà khoa học, hiệp hội, người dân, các cá nhân và tổ chức trong cả nước đã có ý kiến, bày tỏ mối lo ngại sâu sắc về tác động của việc nhận chìm chất thải tới hệ sinh thái biển Bình Thuận, đặc biệt là khu bảo tồn biển Hòn Cau cũng như an sinh môi trường biển và sinh kế của ngư dân phụ thuộc vào hệ sinh thái này.
Hiện tại, những thông tin từ các cơ quan chức năng chưa tạo được sự đồng thuận cũng như tin tưởng của cộng luận và các nhà khoa học. Nhiều câu hỏi đặt ra vẫn chưa có giải đáp thỏa đáng về mức độ tổn thương của hệ sinh thái vùng đổ thải, khả năng chịu tải của môi trường biển nơi này, tác động kinh tế - xã hội, phương pháp nhận chìm, tính tin cậy của mô hình được sử dụng, ý kiến của các thành viên trong hội đồng thẩm định, các phương án thay thế, việc tiếp cận kết quả quan trắc, giám sát quá trình thực hiện, phương án đền bù, trách nhiệm giải trình của các bên liên quan...
Nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân.
Điều này cho thấy có khoảng trống lớn về minh bạch thông tin trong đó có việc công bố báo cáo đánh giá tác động môi trường của quy hoạch khu vực đổ thải và nhận chìm chất thải nạo vét. Việc không công khai báo cáo tác động môi trường nêu trên sẽ khó có thể thuyết phục cộng đồng cũng như thiếu cơ sở theo dõi giám sát việc thực thi.
Tính khách quan của quyết định cũng chưa được đảm bảo do thiếu ý kiến tham vấn của các chuyên gia độc lập cũng như cộng đồng dân cư có khả năng bị ảnh hưởng.
Đồng thời, nhiều chuyên gia cũng có ý kiến rằng có phương án khác mang lại lợi ích kinh tế và chiến lược hơn so với phương án nhận chìm nhưng phương án này chưa được xem xét cân nhắc một cách thấu đáo vì lợi ích toàn cục.
Hơn thế nữa, thông tin EVN GENCO 3 đang xúc tiến xin phép đổ 2,4 triệu m3 chất thải nạo vét cùng trên vùng biển này càng khiến các bên quan tâm lo ngại hơn.
Những lo ngại của cộng đồng là có cơ sở và đáng để các cấp chính quyền lưu tâm vì đây không phải là lần đầu tiên Trung tâm nhiệt điện Vĩnh Tân thu hút sự chú ý của dư luận do các sự cố xảy ra trong quá khứ với ô nhiễm bụi than nghiêm trọng từ nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 2 vào tháng 4 /2015, sự cố nổ lớn ở Vĩnh Tân 4 vào tháng 3/2017 và hiện tượng 40 ha cây trồng gần bãi thải xỉ của trung tâm nhiệt điện Vĩnh Tân chết cũng vào tháng 3/2017 vẫn đang trong quá trình xác định nguyên nhân.
Đây là lần đầu tiên việc nhận chìm chất thải của các dự án nhiệt điện được cấp phép, vì vậy việc cấp phép cần được tiến hành một cách cẩn trọng dựa trên căn cứ khoa học và đồng thuận giữa các bên, tránh tạo tiền lệ xấu cho các dự án khác. Hoạt động này có thể gây ra những hệ lụy không thể lường trước ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái vùng biển Việt Nam.
Sự cố môi trường biển miền Trung đã trở thành một bài học đắt giá và đòi hỏi sự thận trọng đối với việc ra quyết định cũng như lựa chọn của Chính phủ “không đánh đổi môi trường lấy phát triển kinh tế bằng mọi giá”.
Nhìn từ thực tế phát triển Trung tâm Nhiệt điện Vĩnh Tân và nhiều dự án nhiệt điện than khác ở Việt Nam và trên thế giới cho thấy đã đến lúc Việt Nam cần xem xét và điều chỉnh lại định hướng phát triển năng lượng của quốc gia.
Cụ thể, nhiệt điện than không nên là lựa chọn duy nhất để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Bởi, chấp nhận phát triển thêm khoảng 40 nhà máy nhiệt điện than mới tức là chúng ta sẽ chấp nhận việc cả Chính phủ và người dân sẽ tiếp tục phải dành tâm sức trong vòng 40-50 năm tới để giải quyết vấn nạn chất thải, đối phó với những nguy cơ về ô nhiễm không khí, nguồn nước, ô nhiễm biển, và tác động nghiêm trọng tới sức khỏe của người dân, những mất mát, tổn hại đến hệ sinh thái...
Những chi phí này hiện chưa được tính vào giá thành của nhiệt điện than mà trên thực tế cả Chính phủ và người dân đã, đang và sẽ phải chi trả.
Năng lượng tái tạo đang trở thành xu thế mới của thế giới
Theo báo cáo “Burden of Disease from Rising Coal-fired Power Plant Emissions in South East Asia” do nhóm chuyên gia của đại học Harvard thực hiện, điện than là thủ phạm gây ra 4.300 ca tử vong sớm ở Việt Nam vào năm 2011.
Nghiên cứu cũng ước tính rằng, nếu tất cả các nhà máy điện than trong Quy hoạch Điện VII được xây dựng, dự báo điện gió trên bờ giảm 47%, và điện gió xa bờ giảm 71%. Hơn nữa, 72% trong số 10,2 nghìn tỷ USD đầu tư cho sản xuất điện toàn cầu tính đến năm 2040 sẽ được dành cho năng lượng tái tạo.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam có cơ hội rất lớn để không phụ thuộc vào nhiệt điện than mà vẫn đảm bảo an ninh năng lượng, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và chuyển hướng sang “phát triển Xanh”.
Bình luận